De Palmenti van de Etna (Etna’s illegale wijn)

Vroeger stonden de lagere regionen van de Etna vol met prachtige gebouwen. Wijnmakers bouwden hun woonst naast de wijngaard met aansluitend een vinificatieruimte (voor de transformatie van druiven in wijn) en een bewaarkelder. Deze gebouwen worden palmenti (enkelvoud: palmento) genoemd, en ze waren net zoals de terrassen van de wijngaarden, de smalle paadjes en de vele droge muurtjes tegen erosie, in lavasteen gebouwd. Daarmee was het aanzicht van de palmenti opvallend harmonieus met de natuurlijke omgeving van de vulkaan. Sommige palmenti waren eerder kleine en simpele gebouwen waar jaarlijks enkele honderden liters wijn konden worden gemaakt, maar er bestonden ook impressionante palmenti waar duizenden hectoliters wijn werden geproduceerd. Een tweede typische kenmerkt van de palmenti, naast het gebruik van lavasteen, is dat ze op die manier gebouwd werden dat men zwaartekracht kon gebruiken bij de wijnbereiding. De wijnbouwers van de Etna maakten zo op slimme wijze gebruik van het ruige, hellende landschap dat ze bewerkten: van hoog naar laag bevonden zich de vloer waar de druiven werden gekneusd, de fermentatievaten, de persruimte en de bewaarkelders.

Het einde van de palmenti van de Etna

Rond eind 19e eeuw en begin 20e eeuw werden op de flanken van de Etna circa honderd miljoen liter wijn geproduceerd. De enorme hoeveelheid druiven werd in wijn omgezet in de palmenti. In de tweede helft van de 19e eeuw werden er modernisaties ingevoerd (zo werd bijvoorbeeld met de komst van elektriciteit werd een deel van de handarbeid vervangen), maar de palmenti bleven in gebruik. Tot 1997, wanneer het gebruik van de palmenti verboden werd vanwege de erg strikte toepassing van de EU-wetgeving rond hygiëne en veiligheid op het werk. Deze wetgeving bevoordeelt industriële wijnproductie, en benadeeld kleine, artisanale wijnboeren. Het ontbrak de EU-wetgeving aan flexibiliteit opdat de palmenti gradueel en met beperkte middelen konden worden aangepast.

De wijnboeren van de Etna werden zo simpele leveranciers van druiven in plaats van producenten. Omdat ze noch de financiële middelen hadden, noch de tijd kregen om zich aan te passen, moesten ze hun voornaamste bron van inkomen opgeven: de verkoop van wijn. Het gevolg was een massale exodus van de wijnboeren van de Etna. Ze lieten en masse hun wijngaarden en palmenti achter om hun geluk elders te beproeven. Honderden wijngaarden en palmenti raakten zo vervallen of volledig vernielt. Slechts enkele wijnproducenten bleven wijn maken in hun palmento, wat dus als illegaal beschouwd werd!

De terugkeer van het palmento

Bij een beleid gericht op het cultuurhistorisch landschapsbehoud van de wijngaarden op de Etna hoort ook de restauratie en heringebruikname van de palmenti. Daarmee zouden antieke wijnmaakmethoden opnieuw gebruikt worden waarvan men nu weet dat ze fundamenteel zijn voor de productie van hoogkwalitatieve wijnen. Zoals Georgische wijn in amforen wordt gemaakt, wordt authentieke wijn van de Etna in een palmento geproduceerd!

De EU-wetgeving moet dus herbekeken worden rekening houdend met bestaande situaties. Nieuwe technologie, moderne kennis en een ander bewustzijn kunnen oud en nieuw verzoenen. Die transitie moet gradueel verlopen, en niet destructief. De wetgeving moet ten dienste staan van de mensen, niet tegen hen of enkel ten gunste van enkelingen.