Home > Alle wijnen > Wijndomeinen >

Il Torchio

Castelnuovo Magra, Liguria

De Magra ontspringt in de bergen op de grens van Emilia en Toscane. Van daar slingert ze zuidwaarts door bos en langs Middeleeuwse gehuchtjes, steekt de grens over met Ligurië en buigt in Santo Stefano di Magra af naar de het zuidoosten.
Vooraleer de rivier uitmondt in de Ligurische Zee, stroomt ze door een bredere vallei die ingesloten ligt tussen drie bergketens: de Ligurische Appenijnen in het westen, de Toscaans-Emiliaanse Appenijnen in het noorden en de Apuaanse Alpen in het oosten. In dit laatste, vlakkere deel van de vallei is bijna alle menselijke bedrijvigheid opeen gepakt. Dorpen en stadjes met melodieuze namen als Vezzano Ligure, Sarzana, Castelnuovo Magra en Dogana volgen elkaar haast aansluitend op.
’s Zomers is het hier broeierig warm. De hitte in het dal en de verkeersdrukte zijn ongeschikt voor hartpatiënten en zenuwlijders. Claxonnerende auto’s en laverende scooters krioelen gejaagd over smalle wegen. Om de haverklap gebeurd er een net niet-ongeval.
’s Avonds, wanneer de drukkende hitte eindelijk tempert, is de sfeer op de dorpspleinen uitgelaten. De restaurants en bars zitten dan afgeladen vol, het geroezemoes van tafelende Italianen vermengt zich met Zuiderse muziek die uit boxen knalt van de hippere etablissementen. We zijn in het noorden van Italië, maar wanen ons in een zuid-Italiaanse stad.

Het volstaat echter om vanuit de vallei een smalle, steile weg enkele kilometers landinwaarts te volgen om te ontsnappen aan alle drukte. In de heuvels van de wijstreek Colli di Luni liggen weinige huizen verspreid tussen wijngaarden op bosrijke heuvels. Opgewonden muziek wordt ingewisseld voor het monotoon getsjirp van krekels, en de geuren van rubber en uitlaat maken plaats voor de kruidige aroma’s van Mediterrane flora. Van nagenoeg overal zien we in de verte de zee, die onze genietende blik beantwoord met een verkoelende, ziltige bries. Het lijkt alsof in Ligurië cultuur en natuur elk hun eigen afgebakende terrein hebben waar ze vrij spel krijgen.

Dit contrast tussen menselijke hectiek en de sereniteit van de natuur vinden we ook terug binnen de kleine wereld van wijndomein Il Torchio. Wanneer we hen bezoeken, zijn eigenaars Edoardo en Gilda Musetti, broer en zus, in de weer met het bottelen van wijn. De grote poort van de kleine cantina staat open en er heerst typisch Italiaanse georganiseerde chaos. Op de overdekte koer staan kleurrijk beschilderde cementen kuipen, sferische aardewerken recipiënten (pallò) en stapels met lege en gevulde flessen. Binnen is er nipt plaats voor de vulmachine tussen de oude barriques en grote foeders. Rockmuziek van Negritta overstemt nog net het gebrom van de machine en het gekletter van de flessen. L’onda lunga dell’asfalto schiaccia le parole. Sguardi persi oltre i vetri, oltre di noi (baby, baby). Edoardo rijdt rond met een kleine heftruck. Gilda plakt op de net gevulde flessen flitsende etiketten, ontworpen door de plaatselijke artiesten Francesco Musante en Sara Ferrari. Over de volledige breedte van een muur is Il Torchio in graffiti-stijl geverfd.

Gilda en Edoardo zijn energieke jongeren die door het lot op zeer jonge leeftijd wijdomein Il Torchio in handen namen. In 1978 startte grootvader Giorgio Tendola, met wijn maken van enkele hectare wijngaard in Castelnuovo Magra. Hij geloofde vurig in het potentieel van deze uithoek van de Colli di Luni waar de verkoelende invloed van de Apuaanse Alpen op de wijngaarden het sterkst is. Indertijd werd wijn vooral in grote kruiken geruild voor andere landbouwproducten, maar Giorgio was één van de eersten in de regio om wijnen te bottelen. Hij verkocht de flessen onder de naam Il Torchio (vertaling: De Pers) omdat zijn familie al generaties lang de communale olijfpers uitbaatte.
Succes kwam mettertijd en over de jaren slaagde Giorgio erin omliggende stukken grond van buren over te nemen. Daarom vormen de wijngaarden van Il Torchio één aansluitend geheel, een uitzondering in dit versnipperd wijngebied. Er staat voornamelijk vermentino aangeplant, de druif bij uitstek van de Colli di Luni. Daarnaast staan er in kleinere aantallen de aromatische witte wijndruiven moscato en sauvignon, en de blauwe soorten vermentino nero, canaiolo, merlot, syrah en cabernet. De wijngaarden zijn prachtig gelegen in een soort natuurlijk amfitheater met de cantina op het hoogste punt en met zicht op de zee. ‘Vermentino moet de zee kunnen zien’ – was het credo van Giorgio.
In december 2011 overlijdt hij na een plotse ziekte. Zijn kinderen waren reeds voltijds werkzaam in het agriturismo van de familie, en dus was het aan de volgende generatie om zijn werk voort te zetten. Gilda, destijds 26, werkte in een advocatenkantoor. Haar broer Edoardo, toen 18, studeerde agronomie. Ze namen de beslissing hun leven om te gooien en zich te ontfermen over het levenswerk van hun grootvader.

“Omdat we er zo plots in waren gerold, stelden zich ontelbare praktische problemen. Zo wisten we niet eens waar we kurken konden bestellen.”

Wanneer ik Gilda vraag naar die eerste jaren zucht ze, maar begint daarna met de glimlach te vertellen: ‘Omdat we er zo plots in waren gerold, stelden zich ontelbare praktische problemen. Zo wisten we niet eens waar we kurken konden bestellen. Die eerste jaren waren een beproeving en we hebben veel fouten gemaakt. Stap voor stap leerden we bij, al doende en dankzij adviezen van bevriende wijnmakers. Gelukkig erfden we zeer waardevolle, oude wijngaarden. Ons grootvader was zeer minutieus in de aanleg ervan. De lager gelegen percelen hebben een kleiachtige ondergrond met veel kiezels, terwijl hogerop de bodem veel kalk bevat en het terrein meer blootgesteld is aan luchtstromingen. Hij bracht alle factoren in kaart en plantte de juiste druivenklonen op de juiste plaats. Ons domein is 12 hectare groot waarvan slechts 6,5 met druivelaars zijn beplant. Het overige terrein wordt als ongerept bos gelaten. Deels omdat het minder geschikt voor wijnbouw is, deels om zo een gezond ecosysteem te behouden. De natuurlijke werkwijze van opa wilden we absoluut verderzetten.

In de cantina experimenteerden we van meet af aan veel. Zo persen we zowel met een mechanische pers, een antieke mandpers, als met de voeten. We ontstelen zelfs een deel van de trossen met de hand. Fermentaties en rijping gebeuren in roestvrij staal, eikenhouten vaten, terracotta (pallò) en kuipen. Elke variëteit en elk perceel wordt apart geoogst, eventueel ontsteeld en gevinifieerd. Deze microvinificaties hebben ons ontzettend geholpen het potentieel van de verschillende percelen te begrijpen. Sinds enkele jaren hebben we het gevoel het niveau te halen dat we voor ogen hadden.’

Een wandeling tussen de druivelaars met Edoardo maakt snel duidelijk hoeveel affiniteit hij heeft met de natuur. Hij vertelt over de verschillende windsoorten die waaien over hun wijngaarden, over natuurlijke methodes om de fertiliteit van het terrein te verbeteren en hoe ze afgestorven planten vervangen met selecties van klonen uit de oudste aanplantingen. ‘Opa zei steeds dat vermentino de zee moet zien. Daar is een goede reden voor. Vermentino is een weinig aromatische druivensoort met van nature een lage aciditeit. Conventionele wijnproducenten lossen dit op door de druiven licht overrijp te oogsten en dan aciditeit toe te voegen. Maar dit is een geknutseld evenwicht. De alcohol ligt dan hoog, rond de 14,5°, dat maakt deze wijnen vermoeiend om te drinken. Onze vermentino staat continu blootgesteld aan de ziltige zeewind. De zouten accumuleren in de schil van de druiven en daarom weken we ze in al onze witte wijnen: anderhalve dag voor Il Bianco, een week voor Stralunato en een achtal maanden voor Lunatica. Dat onze wijnen zoveel spanning en lengte hebben komt deels door de ziltigheid die we aan de schil onttrekken. Een andere belangrijke factor is de nabijheid van de Appuaanse Alpen, wat voor een koeler microklimaat zorgt.’

Il Torchio lijkt wel een miniatuurversie van Ligurië: het betoverend mooie, groene amfitheater in het mediterrane landschap met als podiumdoek een panoramisch uitzicht op de schitterende zee. In de rug de heuvelflank met op de top het Middeleeuwse dorpje Castelnuovo Magra en daarachter de majestueuze Apuaanse Alpen. Ook de sfeer in de kleine cantina waar twee sprankelende jongeren aan rock-‘n-rollwijnbouw doen tussen schijnbare chaos en artistieke muurschilderingen, doet aan de hectiek van de Ligurische stadjes denken.
Zelfs hun wijnen bevatten alle facetten van de streek. De aroma’s zijn weelderig en Mediterraan, met tropisch fruit, bloesems, citrus en verse kruiden. Maar de dronk is vederlicht en soepel, zoals enkel wijnen uit koelere klimaten kunnen zijn. Een lange, ziltige nasmaak verraadt de nabijheid van de zee.

De grootste wijnen ter wereld zijn een geraffineerde expressie van de bijzondere plaats waar ze vandaan komen, en daar horen de wijnen van Il Torchio bij.